Ζαπατίστας
Οι ζαπατιστικοί συνεταιρισμοί καφέ
Το κίνημα των Zαπατίστας
Η Τσιάπας είναι η νοτιότερη και μια από τις φτωχότερες πολιτείες του Μεξικού. Από τους 4 εκατ. κατοίκους της, το ένα τρίτο περίπου είναι ιθαγενείς. Απόγονοι των Μάγιας και των Ολμέκων, πολιτισμών με ιστορία χιλιάδων χρόνων στην Κεντρική Αμερική, οι αυτόχθονες της Τσιάπας έζησαν και άντεξαν εδώ και πέντε περίπου αιώνες τη συστηματική γενοκτονία στην αρχή, την εκμετάλλευση και τον απάνθρωπο ρατσισμό στη συνέχεια. Το τέλος της αποικιοκρατίας στο Μεξικό, στις αρχές του 20ού αιώνα, δεν αφορούσε αυτούς: παρέμειναν «παρίες» του μεξικανικού κράτους, άνθρωποι χωρίς δικαιώματα και στοιχειώδεις υποδομές, ξεχασμένοι και αόρατοι.
Την πραγματικότητα αυτή, όμως, δεν την υπέμειναν στωικά: η ιστορία της περιοχής είναι πλούσια σε εξεγέρσεις. Την 1η Ιανουαρίου 1994, ύστερα από 10 χρόνια σιωπηλής προετοιμασίας, χιλιάδες ένοπλοι ιθαγενείς, οργανωμένοι στον Ζαπατιστικό Στρατό Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN), κατέλαβαν τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της πολιτείας φωνάζοντας «Φτάνει πια!» και απαιτώντας «Δημοκρατία, Ελευθερία και Δικαιοσύνη», όχι μόνο για αυτούς αλλά και για όλους τους Μεξικανούς.
Η εξέγερση αυτή κατεστάλη από το μεξικάνικο στρατό, όχι όμως ολοκληρωτικά. Παρόλο που σε στρατιωτικό επίπεδο οι Ζαπατίστας αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στην ενδοχώρα, η ισχυρή αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και παγκόσμια ανάγκασε το κράτος να υπογράψει εκεχειρία μαζί τους. Βάζοντας τα τουφέκια σε δεύτερη μοίρα, οι Ζαπατίστας χρησιμοποιούν από τότε ένα άλλο όπλο, ακόμη πιο ισχυρό: το λόγο τους, που έχει εμπνεύσει τα κινήματα όλου του πλανήτη και πολλοί ισχυρίζονται ότι αποτέλεσε την αφετηρία του κινήματος ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Παράλληλα, οικοδομούν στις περιοχές που ελέγχουν το δικό τους κόσμο: με αυτόνομη διακυβέρνηση («κυβερνάμε υπακούοντας»), αυτόνομα συστήματα εκπαίδευσης, υγείας και δικαιοσύνης, αλλά και προσπαθώντας να στήσουν αυτόνομες παραγωγικές και οικονομικές δομές.
Η οικονομική σημασία του καφέ
Η Λατινική Αμερική στο δρόμο της κοινωνικής απελευθέρωσης || του Κ. Λάμπος
«Υπάρχουν μερικοί που φαντάζονται πως υπάρχει ένα τιμόνι και παλεύουν για να το κάνουν δικό τους. Υπάρχουν όμως και αυτοί που παίρνουν ένα νησί και το μετατρέπουν όχι σε καταφύγιο για να ικανοποιήσουν τους εαυτούς τους, αλλά σε μια βάρκα για να συναντηθούν με ένα άλλο νησί και με ένα άλλο και με ένα άλλο. Δεν έχει κανένα νόημα να παλεύεις για να πάρεις στα χέρια σου ένα τιμόνι που δεν υπάρχει ή αν υπάρχει είναι ένα σχέτο ντεκόρ» Subcomandante Marcos
Μπορεί η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση του ρώσικου και η Μεγάλη Πορεία του κινέζικου Λαού να κατάληξαν μέσω του κρατικοκαπιταλισμού στον μανιακό καπιταλισμό και στο αχανές κινέζικο εργαστήρι φασιστικής νεοδουλείας[1] και της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, που σέρνει ολόκληρη την ανθρωπότητα στην καπιταλιστική βαρβαρότητα[2], αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι λαοί που αποφάσισαν να ακολουθήσουν το δρόμο της ιστορίας προς την κοινωνική ισότητα και αυτονομία και την εθνική χειραφέτησή τους. Οι λαοί της λατινοαμερικανικής ηπείρου, που γνώρισαν όσο λίγοι λαοί του πλανήτη τη βαρβαρότητα της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, τη βαρβαρότητα του κεφαλαίου, επιλέγουν σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες αυτό το δρόμο και δείχνουν με τον αγώνα τους και με το παράδειγμά τους πως ένας καλύτερος, ανθρωπινότερος κόσμος δεν είναι μόνο αναγκαίος αλλά και εφικτός[3].
Είδαμε τη νίκη του διεθνούς καπιταλισμού πάνω στη μεξικανική επανάσταση, δεν είδαμε όμως την ήττα της, γιατί απλούστατα οι κοινωνικές επαναστάσεις των μεγάλων οριζόντων της ισότητας, της ελευθερίας της ευημερίας, και της ειρήνης δεν ηττώνται, αλλά ξαναγεννιούνται και ξαναγεννιούνται μέσα από τις στάχτες τους μέχρι την ώρα της τελικής νίκης τους. Αυτό συμβαίνει και με τη μεξικανική επανάσταση[4], που τις δυό-τρεις τελευταίες δεκαετίες τη συναντάμε, ως απελευθερωτικό κίνημα των Ζαπατίστας στην Πολιτεία των Chiapas του Μεξικού, το 1983 που ξεσπά ως απελευθερωτική επανάσταση το 1994, ως λαϊκή εξέγερση στο Καράκας το 1989 και το 2002, στο Κίτο το 1997 και το 2000, στην Ασουνσιόν το 1999, στη Λίμα και στην Κοτσαμπάμπα το 2000, στο Μπουένος Άιρες το 2001, στην Αρεκίπα το 2002, στη Λα Πας το 2003, στο Ελ Άλτο το 2003, στις Πολιτείες Οαχάκα και Γκερέλο του Νότιου Μεξικού το 2006, χωρίς ποτέ να σταματήσει η κίνηση των κοινωνιών προς το μέλλον για την αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου. Θα σταθούμε σε δυό παγκόσμιας ακτινοβολίας χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτής της συντελούμενης κοινωνικής κοσμογονίας.
Μικρό ζαπατιστικό σχολείο
Στις 21 Δεκέμβρη του 2012 40.000 μέλη του κινήματος των ζαπατίστας κατευθύνθηκαν στις πόλεις Σαν Κριστόμπαλ ντε λας Κάσας, Οκοσίνγκο, Μαργαρίτας και Αλταμιράνο, της πολιτείας Τσιάπας του Μεξικού. Ήταν μια συγκροτημένη, πειθαρχημένη, ειρηνική, σιωπηλή πορεία που ωστόσο κραύγαζε πως βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας νέας φάσης του ζαπατιστικού κινήματος. Η κραυγή της σιωπής, μια αγαπημένη μέθοδος παρέμβασης των ζαπατίστας. Ακολούθησαν κείμενα του Μάρκος, ανακοινώσεις του EZLN. Οι ζαπατίστας είναι εκεί στη θέση τους, οικοδομούν την αυτονομία τους. Και στο ίδιο το Μεξικό πολλές ακόμη ιθαγενικές κοινότητες ακολουθώντας παράλληλους με αυτούς δρόμους κάνουν τα δικά τους βήματα αυτονομίας. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Την άνοιξη οι ζαπατίστας μας μίλησαν για το μικρό σχολείο (escuelita) που θα έστηναν για μια εβδομάδα μέσα στον Αύγουστο του 2013. Καλεσμένοι «μαθητές» στην escuelita θα ήταν αλληλέγγυοι προς το κίνημα από πολλές χώρες του κόσμου στους οποίους απεστάλησαν προσωπικές προσκλήσεις. Περίπου 1700 από αυτούς ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και ταξίδεψαν προς τις ζαπατιστικές κοινότητες της Τσιάπας. Θα έπαιρναν μια επιτόπια γεύση για το πώς οικοδομείται η ζαπατιστική αυτονομία, τα επιτεύγματά της, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Δάσκαλοι στην προκειμένη περίπτωση θα ήταν μέλη των ζαπατίστας, κάτοικοι των κοινοτήτων, οι οποίοι θα έκαναν την παρουσίαση των χαρακτηριστικών που συγκροτούν την ζαπατιστική αυτονομία και θα απαντούσαν σε κάθε ερώτηση που θα τους υποβαλλόταν.
Οι καλεσμένοι μαθητές χωρίστηκαν σε 5 ομάδες που κατευθύνθηκαν στα 5 σχολεία που είχαν στηθεί, ένα σε κάθε καρακόλ (η μεγαλύτερη διοικητική περιφέρεια της ζαπατιστικής επικράτειας, όπου κάθε καρακόλ περιλαμβάνει τουλάχιστον 200 ιθαγενικές κοινότητες). Τα μαθήματα είχαν και ιντερνετική «τηλεοπτική» κάλυψη, στην οποία είχαν πρόσβαση και πάλι επιλεγμένοι θεατές με ειδικούς κωδικούς που τους είχαν αποσταλεί. Τα μαθήματα κράτησαν 5 ημέρες και κάθε ημέρα επεξεργάζονταν ένα συγκεκριμένο θέμα. Η παρουσίαση των 5 σχολικών ημερών γίνεται από μία ελληνίδα θεατή που έκανε την καταγραφή και την απόδοση των μαθημάτων και μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε κι εμείς λοιπόν τα ζαπατιστικά μαθήματα αυτονομίας. Ας σημειώσουμε πως τα μαθήματα της escuelita θα επαναληφθούν τον προσεχή Γενάρη σε ακόμη 2 τουλάχιστον κλιμάκια μαθητών και σε ακριβείς ημερομηνίες που θα ανακοινωθούν προσεχώς.